ჯონ აპდაიკის გაქცეული ბაჭია

ჯონ აპდაიკი ეს ის თანამედროვე მწერალია, რომელიც სულ რამდენიმე წლის წინ გარდაიცვალა (1932–2009) და მისი შემოქმედება იმდენად ახლოსაა ხალხთან, რომ მკითხველის წერილებს სიცოცხლის ბოლომდე იღებდა. “ბაჭია, გაიქეცი” (1960) ჯონ აპდაიკის ე.წ. “კურდღლის” სერიის პირველი წიგნი და მის შემოქმედებაში ერთ-ერთი საუკეთესო რომანია. ამ წიგნში იმდენად კარგადაა გადმოცემული 60-იანი წლების ამერიკა, მისი ცხოვრება, რეკლამები, სიმღერები, ბილბორდები, რომ მწერალს საკუთარ სამყაროში ძალიან ადვილად  შეჰყავხარ.

აი მთავარ გმირზე კი რა გითხრათ, არ ვიცი 🙂 26 წლის ჰარი ენგსტრომი, მეტსახელად ბაჭია სკოლაში სწავლისას ცნობილი კალათბურთელი იყო, ნამდვილი ვარსკვლავი. შემდეგ დაოჯახდა, ბიჭი შეეძინა, მაგრამ ბედნიერი არ არის–ცოლი სვამს და არც ის ახარებს, რომ მალე კიდევ ერთი შვილი ეყოლება. პასუხისმგებლობა, მოსაწყენი სამუშაო, ცოლის მშობლები, რომლებიც ალმაცერად უყურებენ სიძეს, მომავლის უპერსპექტივობა… ბაჭიამ იცის, რომ რაღაც უნდა შეცვალოს, გადაწყვეტილება მიიღოს, მაგრამ არც ეს შეუძლია და გარბის, რადგან ყურს უკან ჩამოიტოვოს ყველა ის პრობლემა სიცოცხლეს რომ უწამლავს. ბაჭიამ დაკარგა გზა, რომელიც ბედნიერებასთან მიიყვანს, დაკარგა საკუთარი თავი და ისიც გარბის საკუთარი თავის საპოვნელად. მაგრამ მე თუ მკითხავთ, ის ნამდვილი ლაჩარი, უნებისყოფო და ეგოისტი ტიპია, რომლის გამოც იღუპება მისი მეორე შვილი და მე ამის პატიება ვერ შევძელი მისთვის.

“ყველა ამბობს ზარმაციაო, მაგრამ ასე არაა…იგი ზარმაცი არასოდეს ყოფილა. ჯერ კიდევ სკოლაში სწავლისას ზოგჯერ წავიტრაბეხებდით, რომ კალათბურთს კარგად თამაშობდა, პასუხად კი გვესმოდა-,,მაგისთვის ადვილია, აგერ რამსიმაღლე არისო, მათ წარმოდგენაც კი არ ჰქონდათ, რამდენს მუშაობდა იგი. ყოველ საღამოს დაღამებამდე ეზოში ბურთს ტყორცნიდა, გვიკვირდა, ამ სიბნელეში რას არჩევდა.”

მომეწონა ბაჭიას აზროვნება სასულიერო პირებთან დაკავშირებით: „მღვდლებს ალბათ მხოლოდ ერთი რამე სურთ–ყველა ადამიანის ერთ ზომაზე გაკრეჭა“.

ასევე მომწონს მამა ეკლზის აზროვენებაც, რომელიც ჰარის სწორ გზაზე დაბრუნებას ცდილობს და უხსნის: „სამყარო ასეა მოწყობილი–სწორი გზა თავდაპირველად მცდარი გვეჩვენება ჩვენი მრწმასის გამოსაცდელად.“ თვითონ მამა ეკლზი კი „იტყუება ღვთისმსახურების დროს, ყოველი დასწავლილი ფრაზის წარმოთქმისას, როდესაც ჩვენს მამას ახსენებს, გულში კი ნამდვილ მამას გულისხმობს, რომლის გულის მოგებასაც ცდილობდა. მთელი სიცოცხლე ცდილობდა ამ ღვთის გულის მოგებას, რომელიც სიგარებს ეწევა“.

ჰარის განსაკუთრებული დამოკიდებულება აქვს შაბათის მიმართ: „შაბათს ცა მოწმენდილია და გამჭვირვალე. ბავშვობიდანვე ყოველ ამ დღეს მოსალოდნელი მატჩის წინ, ცა მისთვის სუფთა ტაბლას წარმოადგენდა, რომელზეც ანგარიში ჯერ არ დაწერილიყო…

სასაცილოა ბაჭიას არგუმენტები, როდესაც ცოლის მიტოვების შესახებ ეკითხებიან:

–ისეთი რა გააკეთა, რომ ენისი მიატოვეთ?–ეკითხება მამა ეკლზი.

–მთხოვა მისთვის კოლოფი სიგარეტი მეყიდა. ეს სიმართლეა, მომბეზრდა ხელზე მოსამსახურედ ყოფნა, მუდმივად დატოვებული ჭუჭყისა და ნაგვის აღება, სულ მეჩვენებოდა რომ დამტვრეულ სათამაშოებს, ცარიელ ჭიქებსა და ტელევიზორს უნდა ვყოფილიყავი მიჯაჭვული. დროულად ჭამა მენატრებოდა, აღარ ვიცოდი რა მექნა. მერე კი უეცრად მივხვდი რა იოლი ყოფილი გამოსავლის ძებნა. უნდა ადგე და წახვიდე…“

საკუთარი მწვრთნელიც კი გაოგნებულია მისი საქციელით.

ტოთერო: –რატომ წამოხვედით სახლიდან?

–ლოთი ცოლი მყავს.

–დახმარება თუ გიცდიათ?

–კი, მაგრამ როგორ?

–მასთან ერთად თუ დაგილევიათ?

–არა, ვერ ვიტან ამ მყრალ სითხეს, სუნზეც კი გული მერევა…

– თქვენ ამბობთ, რომ არეულ დარეულობა გულს გიმძიმებთ. იმაზე თუ დაფიქრებულხართ სხვა ახალგაზრდა წყვილები რას გრძნობენ? რატომ გგონიათ რომ გამონაკლისი ხართ?

–ფიქრობთ შეკითხვაზე ვერ გიპასუხებთ, მაგრამ არა. ოდესღაც ხარისხიან კალათბურთს ვთამაშობდი, მართლაც ხარისხიანს. მას შემდეგ რაც ადამიანი კარგ ხარისხს გემოს გაუგებს, ცუდი ხარისხი აღარ აინტერესებს. ის კი რაც მე და ჯენისს შორის არსებობდა, სწორედაც რომ ცუდი ხარისხი იყო და მეტი არაფერი.“

სასციალოა ის ფაქტიც, რომ ცოლის მოღალატე და შემდეგ საყვარლის მიმტოვებელი ჰარი ფიქრობს, რომ „სიყვარული არასოდეს მთავრდება”.

მოკლედ, წაიკითხეთ აპდაიკის ბაჭიას ისტორია და გარშემო თუ მიმოიხედავთ, მთავარი გმირის მსგავსი ტიპაჟების დანახვა ნამდვილად არ გაგიჭირდებათ. ვერ გეტყვით წიგნის წაკითხვის შემდეგ სიამოვნებას მიიიღებთ, მაგრამ სარგებელს ნამდვილად მოგიტანთ.